Đề tài KH Quảng Ngãi: VietRAP và nghi vấn sử dụng NSNN

Quảng Ngãi đang đối mặt với những nghi vấn về việc sử dụng ngân sách nhà nước không hiệu quả trong lĩnh vực khoa học. Cơ quan công an đã chính thức vào cuộc điều tra hai đề tài khoa học tiêu tốn hàng tỷ đồng nhưng nghiệm thu không đạt. Bài viết này sẽ đi sâu vào vụ việc, phân tích những dấu hiệu bất thường và đặt ra câu hỏi về trách nhiệm của các bên liên quan.

Công an yêu cầu Sở Khoa học và Công nghệ Quảng Ngãi cung cấp hồ sơ hai đề tài “bết bát”

Ngày 8/6 vừa qua, Sở Khoa học và Công nghệ (KH&CN) tỉnh Quảng Ngãi đã gửi văn bản yêu cầu Công ty Cổ phần VietRAP Đầu tư Thương mại cung cấp toàn bộ hồ sơ, chứng từ liên quan đến hai đề tài khoa học đang bị cơ quan công an điều tra. Động thái này diễn ra sau khi Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Quảng Ngãi làm việc với Sở KH&CN về việc cung cấp thông tin liên quan đến hai đề tài:

• “Nghiên cứu thực nghiệm mô hình liên kết trồng và tiêu thụ tam thất bắc (Panax notoginseng) ở một số huyện miền núi tỉnh Quảng Ngãi”
• “Xây dựng mô hình trồng, bảo tồn và phát triển cây dược liệu bảy lá một hoa (Paris polyphylla) tại các huyện Ba Tơ, Sơn Tây và Trà Bồng”

Cả hai đề tài này đều do Công ty Cổ phần VietRAP Đầu tư Thương mại (trụ sở tại Hà Nội) chủ trì thực hiện. Điều đáng nói là cả hai đều “ngốn” tiền tỷ từ ngân sách nhưng kết quả lại không như mong đợi, thậm chí được đánh giá là không đạt yêu cầu.

Theo thông tin ban đầu, đề tài “trồng và tiêu thụ tam thất bắc” có tổng kinh phí hơn 2,4 tỷ đồng, trong đó ngân sách nhà nước hỗ trợ hơn 1,4 tỷ đồng. Đề tài “Xây dựng mô hình trồng, bảo tồn và phát triển cây dược liệu bảy lá một hoa” cũng không kém cạnh với tổng kinh phí hơn 2,5 tỷ đồng, trong đó ngân sách nhà nước hỗ trợ hơn 1,7 tỷ đồng.

Tuy nhiên, một nguồn tin cho biết các mô hình triển khai trong khuôn khổ các đề tài này đều gặp phải tình trạng chung: cây chết hàng loạt, gây thiệt hại lớn và không đạt được mục tiêu nghiên cứu đề ra. Thực tế này đặt ra câu hỏi lớn về hiệu quả của việc sử dụng ngân sách nhà nước trong lĩnh vực khoa học, đặc biệt là đối với các đề tài nghiên cứu ứng dụng.

Nguyên nhân thất bại: Do “khách quan” hay có yếu tố khuất tất?

Lý giải cho sự thất bại này, ông Nguyễn Văn Thành, nguyên Giám đốc Sở KH&CN (người vừa nghỉ hưu ngày 15/1) đã ký liên tiếp hai tờ trình không thu hồi kinh phí đối với hai đề tài trên với lý do “đề tài không đạt do nguyên nhân khách quan” như thời tiết mưa nhiều, nắng lắm, dông lốc, côn trùng phá hoại…

Tuy nhiên, lý do này khó có thể thuyết phục được dư luận. Bởi lẽ, việc nghiên cứu khoa học, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp, cần phải tính đến các yếu tố thời tiết, khí hậu và có biện pháp phòng ngừa, ứng phó phù hợp. Nếu chỉ đổ lỗi cho “khách quan” mà không có giải pháp cụ thể thì liệu có phải là sự thiếu trách nhiệm?

Vai trò của ông Nguyễn Văn Thành và Công ty VietRAP trong vụ việc

Ông Nguyễn Văn Thành, nguyên Giám đốc Sở KH&CN tỉnh Quảng Ngãi, là người trực tiếp liên quan đến hai đề tài này. Ông vừa là người đứng đầu cơ quan quản lý, vừa là chủ tịch hội đồng khoa học tư vấn xét giao trực tiếp hai đề tài cho Công ty Cổ phần VietRAP Đầu tư Thương mại.

Việc một công ty có trụ sở tại Hà Nội được giao chủ trì thực hiện các đề tài nghiên cứu về cây trồng đặc thù của Quảng Ngãi cũng đặt ra nhiều nghi vấn. Liệu công ty này có đủ năng lực, kinh nghiệm và nguồn lực để thực hiện thành công các đề tài này hay không? Và liệu có hay không sự ưu ái, “quan hệ” trong việc giao thầu?

Trước những dấu hiệu bất thường và nghi vấn về việc sử dụng ngân sách không hiệu quả, Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy Quảng Ngãi đã vào cuộc và cho rằng vi phạm, khuyết điểm của ông Nguyễn Văn Thành đến mức phải xem xét, xử lý kỷ luật.

Đây là một động thái cần thiết và kịp thời, thể hiện quyết tâm của Tỉnh ủy Quảng Ngãi trong việc làm rõ sự thật, xử lý nghiêm minh các sai phạm (nếu có) và bảo vệ tài sản của nhà nước.

Cần làm rõ trách nhiệm của các bên liên quan

Vụ việc này không chỉ dừng lại ở việc xử lý kỷ luật cá nhân ông Nguyễn Văn Thành mà còn cần phải làm rõ trách nhiệm của các bên liên quan khác, bao gồm:

• Hội đồng khoa học tư vấn: Đã đánh giá, xét duyệt và giao thầu cho Công ty VietRAP như thế nào?
• Công ty Cổ phần VietRAP Đầu tư Thương mại: Đã thực hiện các đề tài này ra sao? Có đảm bảo chất lượng và hiệu quả hay không?
• Các đơn vị, cá nhân khác có liên quan: Có hay không hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn để trục lợi cá nhân?

Vụ việc tại Quảng Ngãi là một bài học đắt giá về công tác quản lý và sử dụng ngân sách trong lĩnh vực khoa học. Để tránh lặp lại những sai lầm tương tự, cần phải có những giải pháp đồng bộ và hiệu quả, bao gồm:

• Nâng cao năng lực và trách nhiệm của các cơ quan quản lý: Đảm bảo tính minh bạch, công khai và khách quan trong quá trình xét duyệt, giao thầu và nghiệm thu các đề tài khoa học.
• Tăng cường kiểm tra, giám sát: Phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, tiêu cực trong quá trình thực hiện các đề tài khoa học.
• Xây dựng cơ chế đánh giá hiệu quả: Đảm bảo các đề tài khoa học phải có tính ứng dụng cao, mang lại lợi ích thiết thực cho xã hội.
• Thu hút và sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực chất lượng cao: Tạo môi trường làm việc thuận lợi để các nhà khoa học có thể cống hiến và phát triển.

Vụ việc hai đề tài khoa học “tiền mất tật mang” tại Quảng Ngãi gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về công tác quản lý và sử dụng ngân sách trong lĩnh vực này. Để ngăn chặn tình trạng “rút ruột” ngân sách và nâng cao hiệu quả đầu tư cho khoa học, Quảng Ngãi cần siết chặt quản lý, tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm minh các sai phạm. Chỉ có như vậy mới có thể tạo ra một môi trường khoa học lành mạnh, đóng góp vào sự phát triển kinh tế xã hội của tỉnh.